Achter de façade
In een artikel over de Canadese dichter Anne Carson beschrijft ze een van haar façades als “het vertolken van vertrouwen”. Daarachter, zegt ze, schuilt “de verkruimelende, hopeloze persoon die denkt: o jee, ik ben het maar weer.” Dat raakte me. Het was de aanleiding om deze blogpost te schrijven over façades: wat zijn ze, waarom gebruiken we ze, wat kosten ze ons, en hoe kunnen we ermee omgaan?
Twee façades
In mijn carrière heb ik veel verschillende rollen vervuld. Bij elke nieuwe omgeving merkte ik hoe snel je façades gebruikt — soms bewust, soms onbewust. Lieuwe Koopmans beschrijft het treffend in zijn boek ‘Dit ben ik - worden wie je bent met Transactionele Analyse’: “Wat je aan de voorkant laat zien, past niet altijd meer bij hoe je het vanbinnen voelt.” Hieronder twee van mijn vroegere façades, kort uitgewerkt om te laten zien hoe herkenbaar en menselijk dit mechanisme is.
1. De zelfzekere radiojournalist
Bij mijn eerste opdrachten probeerde ik een façade van vertrouwen uit te stralen. In werkelijkheid vroeg ik me voortdurend af hoe ik alles op tijd zou klaarspelen. Hulp vragen vond ik lastig, dus verstopte ik mijn onzekerheid achter een laag bravoure. Herkenbaar? Je weet dat je iets nog niet beheerst en je vindt dat je “het zou moeten kunnen”.
2. De enthousiaste trainer
Voor mijn eerste trainingen sliep ik slecht van de zenuwen. Tijdens de trainingen compenseerde ik die onzekerheid met overdreven energie. Daardoor werkte ik vooral hard en niet altijd effectief. Herkenbaar? Je laat veel energie zien, terwijl die eigenlijk bedoeld is om ongemak te verbergen.
Het sociale masker en de Transactionele Analyse
Een façade is geen fout of zwakte. Het is een sociale laag die ons beschermt wanneer we spanning, onzekerheid of kwetsbaarheid voelen. In de Transactionele Analyse (TA) werken we met drie ego-toestanden: Ouder, Volwassene, Kind.
Ouder: aangeleerde normen en regels
Kind: vroege ervaringen, behoeften en emoties
Volwassene: de staat waarin je reageert op het hier en nu, zonder ballast
Een façade ontstaat vaak wanneer we vanuit een Kind- of Ouderreactie iets proberen te verbergen of te compenseren.
Voorbeeld: achter mijn façade van zelfvertrouwen schuilde een aangepast kind dat bevestiging nodig had en bang was voor kritiek.
Een façade is dus niet “iets dat je voor de buitenwereld speelt”. Het is een manier om om te gaan met spanning die ergens vandaan komt—vaak uit vroegere ervaringen.
Façades afzetten
Façades kunnen ons helpen en ze kunnen ons ook vastzetten. De vraag is niet of je ze hebt — die heeft iedereen. Deze reflecties hebben mij geholpen:
Bewustwording: wat laat ik zien en wat verberg ik?
Herkomst: welke ego-toestand stuurt mijn gedrag aan?
Actualiteit: past deze façade nog bij wie ik nu ben?
Behoefte: wat heb ik eigenlijk nodig? En voedt mijn façade die behoefte, of duwt ze die net weg?
Soms is een façade tijdelijk functioneel—bijvoorbeeld wanneer je je veilig moet voelen in een nieuwe context. Maar wanneer ze je belemmert om jezelf te laten zien of om een diepe verbinding aan te gaan, is het waardevol ermee aan de slag te gaan.
Kostprijs
Het dragen van een façade kost energie. Je bewijst jezelf een dienst door iets vol te houden en tegelijkertijd laat het onvervulde behoeften achter. En die blijven zich op de achtergrond melden, vaak sterker dan je zou verwachten.
Opbrengst
Wanneer je jezelf toont zoals je bent, ontstaat er iets belangrijks: anderen kunnen met jou verbinden, niet met je façade. Dat maakt het makkelijker om je behoeften te vervullen en voor anderen om daarop af te stemmen.
Natuurlijk speelt je omgeving een rol: collega’s, familie of vrienden moeten soms wennen aan een “nieuwe” versie van jou. Dat kan weerstand oproepen en het opent ook de deur naar eerlijkere relaties.
In mijn werk heeft het loslaten van bepaalde façades veel opgeleverd. Ik spreek mijn behoeften uit, benoem wat ik voel en ben daardoor meer verbonden met anderen én met mezelf.
Welke façade wil jij loslaten?
Een façade loslaten vraagt tijd, aandacht en soms begeleiding. Als verbindende coach ondersteun ik mensen in dit proces: meer bewustzijn, meer zachtheid voor jezelf en meer verbinding met wie je werkelijk bent.
Wil je hierover verder praten?
Je bent welkom voor een vrijblijvend intakegesprek.
Jouw groei start met één verbinding.